گفتار در واجبات بعد از اعمال منى بعد از اعمال مني پنج چيز بر حاجى واجب است :
اول : طواف حج
دوم : دو ركعت نماز طواف
سوم : سعى بين صفا و مروه .
چهارم : طواف نساء
پنجم : دو ركعت نماز طواف نساء.
مساءله 1 - چگونگى طواف و نماز آن و سعى بين صفا و مروه در حج به همان نحوى است كه در عمره انجام مى شود با يك فرق و آن در نيت است كه بايد طواف و سعى و نماز را به نيت طواف و سعى حج بجا آورد.
مساءله 2 - بعد از پايان يافتن اعمال منى جائز بلكه مستحب است حاجى در همان روز عيد به مكه برگردد تا اعمال نامبرده يعنى طواف و نماز آن و سعى را انجام دهد، و جائز هم هست همانجا بماند واعمال مزبور را روز يازدهم انجام دهد و جواز تاءخير آن تا ماه بعيد نيست ، بنابراين جائز است آنرا در آخرين روز ماه بياورد.
مساءله 3 - جائز نيست در حال اختيار عبادات پنجگانه را قبل از وقوف به عرفات و مشعر و منى و انجام مناسك منى انجام دهد بله براى چند طائفه اينكار جائز است :
اول : زين كه ترس آن دارد كه اگر عبادت مزبور را بعد از وقوفهاى نامبرده انجام دهد گرفتار حيض يا نفاس شود و ديگر نتواند داخل مسجدالحرام گردد و نيز نتواند تا فرا رسيدن ايام پاكى در مكه به انتظار طهر بماند.
دوم : زن و مردى كه اگر قبل از رفتن به عرفات كه مسجدالحرام خلوت است مناسك پنجگانه را انجام ندهند بعد از وقوفهاى ديگر نمى توانند بخاطر ازدحام آن مناسك را انجام دهند و يا نمى توانند به مكه برگردند.
سوم : بيمارانى كه بخاطر (عاجز) از انجام آن مناسكند و يا ترس دارند كه عاجز شوند.
چهارم : كسى كه يقين دارد اگر قبل از مواقف نامبرده مناسك را انجام ندهد ديگر تا آخر ذى الحجه نخواهد توانست آن ها را بياورد.
مساءله 4 - اگر در غير چهارمى از اين چند طائفه كشف خلاف شد، مثلا آن زن بعد از انجام مناسكش قبل از وقوفها دچار حيض و يا نفاس نشد، و يا آن مريش بهبودى يافت و يا ازدحام آن طور كه ترسش را داشت نبود ديگر واجب نيست مناسكش را اعاده كند هرچند كه به احتياط نزديكتر است ، و اما طائفه چهارم اگر منشاء اعتقاد و يقينشان بيمارى و يا سالخوردگى و ياعليلى بوده هان اعمالى كه آورده بودند كافى است و اما اگر غير اينها بوده كافى نيست و بعد از مراجعت از منى بايد بياورند، مثل اينكه معتقد بوده سيل مى آيد و يا زندانى مى شود و نمى تواند اعمال را بجا بياورد بعدا كشف خلاف شود.
مساءله 5 - بيرون شدن از احرام سه در جا صورت مى پذيرد: يكى بعد از سرتراشيدن و ياتقصير كه با انجام آن همه محرمات احرام بر انسان حلال مى شود بجز زن و بوى خوش و ظاهرا شكار كردن گرچه حرمت شكار كردن به خاطر حرم است نه احرام دوم بعد از طواف زيارت و دو ركعت نماز آن و سعى بين صفا و مروه است كه با انجام آن بوى خوش نيز حلال مى شود سوم : بعد از طواف نساء و نماز آن است كه با انجام آن زن نيز حلال مى شود.
مساءله 6 - كسى كه مانند طوائف چهارگانه اى كه گذشت طواف زيارت و طواف نساء را بخاطر عذرى كه داشته قبل از رفتن بعرفات انجام داده بعد از انجام آن بوى خوش وزن برايش حلال نمى شود بلكه همچنان نسبت به آنها در احرام هست تا بعد از سر تراشيدن يا تقصير كه تمامى محرمات برايش ‍ حلال شود.
مساءله 7 - طواف نساء مختص به مردان نيست بلكه بر زنان و افراد خنثى و كسى كه خصيه اش را درآورده اند و اطفال مميز نيز واجب است ، پس اگر كسى از آنان طواف نساء را ترك كند اگر زن باشد شوهر بر او حرام است و اگر مرد باشد زن بر او حرام است ، بلكه اگر ولى طفل غير مميز او رامحرم كند بنابر احتياط واجب است او راطواف نساء هم بدهد تا زن گرفتن بر او حلال شود.
مساءله 8 - طواف نساء و دو ركعت نمازش واجبند اما از اركان حج نيستند، بنابراين اگر آنرا عمدا هم ترك كند حجش باطل نمى شود تنها زن برايش ‍ حلال نمى شود بلكه بنابراحتياط عقد ازدواج و خطبه آن و شهادت دادن بر وقوع آن نيز برايش حلال نيست .
مساءله 9- جائز نيست در حال اختيار سعى را قبل از طواف زيارت و نماز آن انجام دهد، همچنانكه جائز نيست در حال اختيار طواف نساء را زودتر از طواف زيارت و نماز آن وسعى بياورد، بنابراين اگر مخالف ترتيب بياورد بايد طورى اعاده كند كه ترتيب حاصل شود.
مساءله 10 - در حال ضرورت چون حال ترس از حيض و عدم تمكن از بقاء در مكه تا رسيدن ايام پاكى جائز است طواف نساء را قبل از سعى بياورد، ولى نزديكتر به احتياط آنست كه ترتيب را رعايت كند و براى طواف نساء نائب بگيرد، و اگر سهو كند ويا جاهل به حكم باشد و بر خلاف ترتيب عمل كند سعى و طوافش صحيح است هرچند كه نزديكتر به احتياط آنست كه طواف را اعاده كند.
مساءله 11 - اگر سهوا طواف نساء را ترك كند و به وطن بازگردد، اگر برايش ‍ برگشتن ممكن است و مشقتى ندارد بايد برگردد و گرنه نايب بگيرد تا بعد از انجام آن زنان بر او حلال شوند.
مساءله 12 - اگر يكى از طوافهاى واجب يعنى طواف عمره يا طواف حج و يا طواف نساء راترك كند و برگردد و با زنان جماع كند واجب مى شود كه شترى در مكه نحر نموده يا گوسفندى ذبح كند، و نزديكتر به احتياط آنست كه اگر تمكن دارد و مشقتى بر او نيست شتر نحر كند و آنگاه به مكه برگشته طواف ترك شده را بياورد و اگر طواف ترك شده غير طواف نساء بوده باشد احتياط آنست كه بعد از انجام آن سعى را هم اعاده كند و اگر برايش امكان ندارد نائب بگيرد.
مساءله 13 - اگر طواف عمره و يا زيارت را بخاطر ندانستن حكم ترك كرده و برگشته باشد بر او واجب است يك شتر كفاره داده دوباره حج خود را اعاده كند.